BIÇAK ÇELİKLERİ
Kemal Elitemiz
Çelik en kısa tarifi ile demirin karbonla bileşimine
verilen addır. Bütün çelikler
Karbon ihtiva eder ve çeliğe sertliğini sağlayan en önemli elementtir.
Çelik ihtiva ettiği karbon oranına göre değişik setlik ve dayanıklılık kazanır.
Çeliğin sertliğinin verilmesi yanında çeliğe birçok elemetler ekleyerek
dayanıklığı, esnekliği, aşınmaya ve yıpranmaya direnci, paslanmayı önleyici katkılar
yapılarak çeliğin kullanım yerlerine göre en verimli özelliklere kavuşması sağlanmıştır.
Bunlar:
Krom. Çeliğe direnç kazandırır, sertleştirilme
özelliği verir en önemlisi ise çeliğin aşınmasını önler. Şayet çelikte 13% krom
varsa bu çeliğe paslanmaz çelik denilir.
Manganez: Çeliğin en önemli bileşenlerindendir,
çeliğin mikro yapısını düzenler, sertlik verme işlemini düzenler, ısıtılarak yapılan
çalışmalarda oksitlenmeyi önler, çeliğe güç ve direnç kazandırır.
Molibden: Yüksek ısılarda çeliğin dayanıklığını
koruması ve gevrekleşmeye meydan vermemesi sağlayan bir elementtir. 1% oranında
bulunduğu zaman çeliğe hava soğutma ile sertleşme özelliği kazandırır.
Nikel: Paslanma ve aşınmayı önler çeliğe güç ve
katılık sağlar.
Silikon: Üretim esnasında çeliğe ilave edilir, bu
tıpkı manganezde olduğu gibi çeliğin mikro yapısının düzgün olmasını ve
güçlenmesini sağlar.
Tungsten: Çeliğe direnç kazandırmanın derecesini
artırır, şayet krom ve molibden ile birlikte çok ayarlı bir şekilde
kullanılırsa elde edilen çelik yüksek hızlı çelik olur
Vanadyum: Direnç ve sertleştirilebilme özelliğine
katkıda bulunur mikro yapısı sağlam A sınıfı çeliklerde mutlaka bulunur.
ÇELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI
Teknoloji ve sanayinin gelişimi her türlü ihtiyaca cevap
verecek şekilde çelik üretimine geçince, üretilen çeliklerin kalitelerini, vasıflarını,
ihtiva ettikleri mineralleri ve oranlarını ifade eden, anlaşılır rakam ve
numaralar vermek sureti ile çelikler sınıflandırılmıştır. Ve bu tanımlar temel
olarak
Amerika : SAE, AISI, UNS, AMS
A.I.S.I : American Iron and Steel Industries - Amerikan Demir ve Çelik
Endüstrileri
ASME : American
Society of Mechanical Engineers -
UNS : The Unified Numbering System (UNS)
AMS : Aerospace Materials Specifications
Avrupa
1-Almanya : DIN standardı
2- İngiltere : British standardı (BS): bu tanımlama
Japon JIS ile uygunluk gösterir.
3-Fransa : AFNOR
standardı (Normalisation France) NR harfleri ile adlandırılır.
4-İtalyan : UNI
standardı (Nazionale Italiano di Unificazione)
5-İsveç : Swedish standards(SS)
Japon :
JIS standardı (Japanese
Industrial Standards)
Tanımlama terimleridir.
ÇELİK SERTLİĞİ SINIFLANDIRMASI
Sertlik: bir
malzemenin kendisine batmak isteyen kendisinden daha sert bir zeminde basınç
etkisine karşı gösterdiği direnç dirençtir ve sertlik olarak bilinir.
Sertlik ölçme metotları ikiye ayrılırlar.
1.Dinamik sertlik ölçme metotları
2.Statik sertlik ölçme metotları
1.Dinamik sertlik ölçme metotları: Belli bir yükseklikten malzeme yüzeyine
düşürülen standart sertleştirilmiş bilyenin sıçrama boyuna göre hesaplanır.
2.Statik sertlik ölçme metotları ve değerleri.
Mohs Hardness: -
MH
Rockwell Hardness - RH-HR
Brinell Hardness - BH
Vickers Hardness
Knoop hardness
Shore
Hardness
Barcol Hardness
MOHS HARDNESS SCALE ( Mohs
sertlik değerleri )
1812 yılında Alman mineralci Friedrich Mohs
mevcut minerallerin sertliklerini ölçerek bunları sıralamış ve bir liste
oluşturmuştur bu sertlikler temel alınarak değişik yapıdaki maden ve maddelerin
sertlikleri bu esas tabloya göre tespit edilmektedir.
En yumuşak madde olan talk(pudra) sertliği 1 kabul edilmiş
mevcut en sert mineral olan elmasın sertliği ise 10 kabul edilmiştir.
OLD
NEW
.
1
1
Talc - pudra
2
2
Gypsum - alçıtaşı
3
3
Calcite-kalsit
3.5
.
copper penny â bakır para
4
4
florspar (florite)
5
5
apatite
5.5
.
glass, knife Steel - cam-bıçak
çeliği
6
6
orthoclase, file Steel-
eğe çeliği
6.5
.
novaculite (silicon dioxide)
7
8
vitreous pure silica, quartz
8
9
topaz
.
10
garnet
.
11
fused zirconium oxide
9
.
sapphire or corundum
9.2
12
fused alumina - erimiş
alüminyum
9.4
13
silicon carbide
9.6
14
boron carbide
9.8
.
cubic boron nitride
10
15
Diamond - Elmas
Bu temel bilgiler ışığında platin 4â5 demir
5,5 bıçak çeliği 6â7 cam5.5 eğe çeliği 6 Kurşun kalem 1 parmak tırnağı 2,5
bakır para 3,5 olarak tespit edilmiştir.
Rockwell Hardness- HR (Hardness Rockwell),
.Rockwell Sertlik Ölçme Metodu
120º Açılı elmas konik uç 1/16", 1/8", 1/4", 1/2"
çaplarında standart sertleştirilmiş bilye uçlar kullanılır. Uygulanacak yük
150,100,60kğ dır.
Uygulanan yükün etkisiyle malzemede meydana gelen iz derinliğini uygulanan yüke
oranlaması ile Rockwell sertlik değeri bulunur. İki tür Rockwell sertlik ölçme
cihazı vardır.
1. Standart cihaz: Yukarıda belirtilen uçlar ile 150.100.60 kg yükler
uygulanır. Sert karbürlerin sertlik ölçmesinde ise 120º elmas uç kullanılır.
2. Yüzeysel cihaz: Çok ince parçalar ile yüzey sertleştirilmesi yapılmış
parçaların kabuk sertleştirilmesinde kullanılır. Uygulanan yük 15, 30, 45 kg arasında değişir.
Rockwell önce her türlü element, maden, alaşım plastik ve
diğer maddeleri sertliklerine göre ve alfabetik harfleri kullanarak
sınıflandırmış ve bunların sertliklerini ölçerek en sert madde olan elmasın
sertliğini 100 kabul ederek bunların değerlerini tespit etmiştir. Adlandırmada
önce hard kelimesinin baş harfini (H)
sonra kendi adının baş harfini(R) sonra
alfabetik sıralamadaki harfi ( A â Z )
yazmış en sonuna da 100 üzerinden ölçtüğü değeri koymuştur. HRB 60 veya HRC 65 gibi. Bıçak çelikleri Rockwellâin C sıralamasında ve 55 ile 65 arasında değişen sertliklerde olur.
Rockwellâin alfabetik sıralaması.
· A Sertleştirilmiş
karpit, ince çelik ve sertleştirilmiş çelikten sığ kâse
· B
Bakır alaşımları, yumuşak çelikler, alüminyum alaşımları dövülgen demir. V.s.
· C Çelik, sert demir döküm, döküm çelik titanyum,
sertleştirilmiş çelikten derin kâse ve B100 den daha sert olan diğer
materyaller.
· D
İnce çelik, sertleştirilmiş çelikten orta boy kâse, sertleşmiş dövülgen demir.
· E döküm
demir alüminyum ve magnezyum alaşımları yatak metalleri.
· F sertleştirilmiş
bakır alaşımları ince yumuşak metal levhalar.
· G fosforlu
bronz, berilyumlu bakır, dövülgen demir.
· H
Alüminyum, çinko, kurşun.
· K, L,
M, P, R, S, V yatak metaller ve diğer yumuşak ve ince plastik gibi
maddeler.
KARBON (
PASLANABİLİR ) ÇELİKLER:
Geleneksel olarak bıçaklar karbon çeliğinden yapılır.
Genellikle bıçak yapımında kullanılan çelikler 0,5% karbon ihtiva etmelidir bu
orana sahip çeliklere yüksek karbonlu çelik denir. Karbon çeliği dövülerek ve
taşlanarak kolayca şekillendirilir ve ısı çalışması ile yüzey sertliği verilerek
çeliğe harika bir keskinlik kazandırılır. Çeliğin sertliğinin kontrol altında
olması çeliğin ısı görmesi ile olur. Ustaların çeliği tavlama ve soğutma
ayarları sayesinde çeliğin sertliği ile sağlamlığı arasında denge oluşur.
Çeliğin üzerine kazandırılacak sertlik, çeliği kırılganlaştıracak ya da zor
bilenecek hale getirmemelidir.
Bazen bıçak ağzının keskinliği için ayrı bıçak sapı
bölümünün sağlamlığı için ayrı ısıtma işlemi ile yapılabilir. Çok katlı, sert
çelik çekirdeğine sahip olan çeliklerde sert bölümün keskin kenara uzanması
üstteki dayanıklı katmanların düzgün sıralanmasını sağlamak için bu farklı
ısıtma işleminin yanında mekanik işlemlerde uygulanır.
Bunun bilinen en iyi örneği samuray kılıçlarıdır. Japonlar
değişik sertlik vermek için bazı çelik katmanlarını killi çamurla kapatarak
ısıtma ve su verme işlemi yaparlar.
Çeliğin yapısı üzerinde etkili olan diğer bir uygulama ise
düşük ısı uygulamasıdır.
Buna Cyrogenik çalışma denir. Bu işlem çeliğin sıvı
nitrojenle dondurulması ile olur, bu sayede çeliğin yapısı sağlamlaştırılır.
Akılda kalması gereken en önemli konulardan biri ise çeliğin
kullanıma uygun şekilde tasarlanmış olmasıdır. İnce, batıcı kama şeklinde bir
bıçağı deri yüzme işinde kolayca kullanamazsınız.440 A çeliklerinden yapılan
bıçaklar düşük karbon oranlarına sahip olduğu için küçümsenir fakat tuzlu su
dalgıç bıçakları için en ideal çeliktir. Yüzme bıçakları için 5160 idealdir.
Sağlam bir keskinlik için düşünülen çelik 52100 olur. Bunun kadar önemli olan
bir diğer konu ise ısıtma işlemidir. İyi bir çelik kötü ısıtma işlemi ile
kırılgan hale gelebilir.
0â1 ÇELİĞİ: Döverek
bıçak yapan ustalar tarafından çok sevilen ve meşhur olan bir çeliktir, çabuk
paslanmasına rağmen mükemmel keskinlik sağlayan sağlam bir çeliktir. Randall
bıçakları bu çeliktendir.
10 serisi çelikler â 1095
ve ( 1050.1060.1070.1084 ) bu seri çelikler tamamen kasap bıçakları için
uygundur. Bu rakamların son iki sırası çeliğin ihtiva ettiği karbon oranını
gösterir, 1095 en meşhur bıçak çeliğidir. Bu seri arasında karbon oranı en çok
olanı ve en dayanıklısıdır. Kısa bıçakların yapımında tercih edilir.
Kılıç yapımında çoğunlukla tercih edilen çelik 1050 ile1060
dır.
1095 çeliği 0.95% karbon ve 0.30% manganez içerir, çok iyi
ve sağlam keskinlik tutan, basit, ucuz, kolay paslanan bir çeliktir. Kabarâs
bıçakları bu çelikten ve siyah kaplamalı olarak imal edilmektedir.
Wâ1 ve Wâ2 Çeliği: içeriğinde
uygun oranda 0.10 % ve 0.20% Vanadyum bulundurdukları için sert ve iyi
keskinlik sağlayan çeliklerdir. Wâ1 de daha az vanadyum bulunur.
Carbon V: Cold
Steel firmasının isimlendirdiği bir çeliktir. Bir tek cins çeliğin adı değildir,
1095 ile 0 1 çeliğin özelliklerine sahiptir. Yapılan kıvılcım testlerinde bazı
üretimlerinde 0170â6 â 50100-B
çeliklere ait özellikler görüldü.
0170â6 â 50100-B: Çelik üreticilerinin 0170â6isimlendirdiği AISI Amerikan
Demir ve Çelik Endüstrileri ise 50100-B
adlandırdığı çeliktir. İyi bir krom âvanadyum çeliğidir
0 -1 ile benzer
özellikler gösterir, biraz pahalıdır.
A â 2 Çeliği: mükemmel
hava soğutmalı takım çeliğidir, sağlamlığı ve iyi keskinlik koruması ile
bilinir. Dövüş ve savaş bıçaklarında en çok tercih edilen çeliktir.
L- 6 Çeliği: çok
sert iyi keskinlik tutan kolay paslanan bir bant testere çeliğidir.
0 -1 gibidir demir dövücülere uygundur, bakımını iyi
yaparsanız, özellikle dayanıklığı açısından kasap bıçakları için en ideal
çeliktir.
Mâ2 Çeliği: çok
yüksek ısılarda bile paslanmaz çeliklerden daha iyi sertliğini ve keskinliğini
koruyan fakat kolay paslanan bir yüksek hız çeliğidir. Mükemmel keskinlik
sağlar.
5160 Çeliği: Demir
dövenler için meşhur bir çeliktir Sertleştirilebilmesi için krom ilave
edildiğinden makas çeliği, yay çeliği olarak ta bilinir ve iyi keskinlik sağlar
en çokta
Lâ6 gibi sağlamlığı ile tanınır. Karbon oranı 0.50 olanı çoğunlukla kılıç yapımında kullanılır. Karbon oranı 0.60% ve daha üstü ise bıçak
yapımında kullanılır.
52100 Çeliği: Bilye çeliği denir fakat sadece demir
dövenler tarafından kullanılır,5160 ile benzerlik gösterir fakat karbon oranı
daha fazladır 1.00% 5160 nazaran daha
iyi keskinlik sağlar fakat sertliği biraz zayıftır. Av bıçaklarının yapımında
kullanılır.
Dâ2 Çeliği: yarı
paslanmaz çelik olarak adlandırılır. Krom oranı 12% olmasına rağmen paslanmaz
çelik seviyesinde değildir lekelenmeye karşı diğer karbon çeliklerine nazaran
daha dirençlidir. Yukarıdaki çeliklere nazaran sertliği biraz az olmasına
rağmen mükemmel keskinlik sağlar. Bob dozier bıçakları bu çeliktendir.
Vascowear Çeliği: bulunan en sert çeliktir, yüksek oranda vanadyum içerir. Bu çelikle
çalışmak aşırı zordur. Kullanımı yoktur.
PASLANMAZ ÇELİKLER
Çatal bıçak endüstrisinde Krom oranı 13.00% üzerinde olan
çelikler paslanmaz çelikler olarak kabul edilirler. Bu gün çoğu bıçaklar
şekillendirilmeleri ve bilenmelerinin zorluğuna rağmen paslanmaya karşı
dirençli olmaları yapısı ve keskinliğini uzun süre muhafaza etmeleri nedeniyle
çeşitli paslanmaz çeliklerden yapılmaktadır.
420: Düşük karbon
ihtiva eder karbon oranı 0.50% den azdır, oldukça yumuşaktır ve iyi keskinlik
sağlamaz çoğunlukla dalgıç bıçaklarının yapımında kullanılır paslanmaya karşı
çok dirençlidir. Geniş maksat kullanım bıçakları için iyi bir seçimdir.
440 A 440
B 440 C Karbon
oranları A 0.75% B
0.90% C 1.20% Karbon atomları ve diğer önemli elementlerden oluşan 440-C, yüksek teknolojinin mucizevi bir
çeliğidir. Özellikle av bıçaklarının üretiminde mükemmel sonuçlar ortaya
çıkarmaktadır. Çeliğin kalitesi, mekanik özelliklerinin kıyaslanmasıyla
anlaşılabilir. Bu özellikler, çekme direnci (19685 kg/cm2), esneme direnci
(18965 kg/cm2), kayma direnci (5
cm.de %3), sıkışma, darbe direnci (2,8 cm2gm) ve sertlik
58 RHC (Rockwell birimiyle). Molibdenium ve Vanadyumun varlığı ve miktarı,
malzemenin birinci sınıf olmasını sağlar. Molibdenium, yüzden çeliğin ortasına
kadar homojen bir sertlik sağlar. Bunun yanı sıra, çeliğin korozyona, daha
yüksek çekme ve sıkıştırma gerilimlerine, daha yüksek sıcaklıklara dayanıklı
olmasını sağlar ve çeliği sertleştirir. Öte yandan, Vanadyum karbid oluşumunu
hızlandırdığı için çekme direncini arttırır.
TYP
Karbon
Krom
Molibdenyum
Vanadyum
440-C
1.20
17.0
1.00
0.14
Yukarıdaki
alaşımın hem tüketiciler hem de üreticiler tarafından tercih edilmesi, 440-C yi tüm dünyada popüler kıldı. Av-Kamp'ın
da kullandığı 440-C alaşımı, A.I.S.I (American Iron and Steel Industries -
Amerikan Demir ve Çelik Endüstrileri) tarafından bir standart olarak kabul
edilir. Buna ek olarak, Türkiye'de standartları belirleyen TSEK (Türk
Standartları Enstitüsü Kurumu), bu alaşımı, çalışmalar sonucunda 22.01.1992
tarihinde av bıçakları için 25.03.1992'de de doğa koşullarında kullanılan
bıçaklar için bir standart olarak kabul etti. Rockwell sertlik testi, çeliğin
sertliğini belirlemek için en sık kullanılan testtir. Çeliğin izotopik olup
olmadığı, yani homojen bir sertliği olup olmadığı, en önemli sorulardan
birisidir. 58 RHC, istenilir bir sertlik düzeyidir. Rockwell sertlik testleri,
amaçları dayanıklılık ve mükemmellik olan firmalar tarafından kullanılır. Bu
testin bıçağın yüzeyinde kırmızı bir çıkartmayla sembolize edilmesi üzerinde
uluslararası uzlaşma sağlanmıştır. İstenen tüm vasıflara sahip ve ücretinin
hakkını yüz güldürecek şekilde karşılayan 440-C çeliği, birçok el yapımı ve
seri üreticiler tarafından kullanılmaktadır. Bir çeliğin cerrahi çeliği olarak
adlandırılması anlamsızdır, sadece cerrahi aletlerinin üretildiği özel bir
çelik yoktur.
425 M -12C37: Her iki çelikte 440 A ile benzerlik gösterir 425 M (0.50% karbon) Buck
knifes bu çeliği kullanır.12C37(0.60% karbon) İskandinav ülkeleri olan Fin ve
Norveç bıçaklarında kullanılır.
AUS â 6 AUS - 8
AUS â 10 (aka 6A 8A 10A) : Japon paslanmaz çelikleridir.
Kabaca 440A - (AUSâ6 0.65%karbon) - 440B (AUS -8 0.75%karbon)
440C-(AUS-10
1.10%karbon) ile kıyaslanabilirler.
Al Mar. Bıçakları AUSâ6 çeliğini, Cold Steel bıçakları AUSâ8
çeliğini kullanırlar.
AUSâ10 440-C ile aynı karbon oranına sahiptir fakat krom
oranı biraz azdır. Bu paslanma direncini biraz azaltır ama sertliği 440 C den biraz fazladır.
GINâ1 aka Gâ2 A: ATS-34 Çeliğinin çok az eksik
karbonlusu, biraz fazla kromlusu ve molibdeni oldukça az olan çok iyi bir
paslanmaz çeliktir. Spyderco bıçaklarının çoğunlukla kullandığı malzemedir.
ATSâ34 - 154-CM:
Şu andaki en son ve yeni üründür.
154-CM Orijinal Amerikan sürümüdür. Yüksek kalite
standardında bıçak yapan bıçakçıların uzun bir zamandır bulamadıkları bu çeliği
son zamanlarda bulmak mümkün olacaktır. Hitachi ürünü olan ATS-34 Çeliği her
yönü ile 154-CM. aynısıdır, ve birinci yüksek kalite paslanmaz çeliktir. Normal
sertlikte olanları 60HR dir, çok üstün keskinlik sağlar ve bu sertliğe rağmen
sağlamlığı ve dayanıklığı çok iyidir.
Paslanma direnci 400 serisi kadar değildir. El yapımı bıçak
üreticileri ve birkaç tanınmış seri üretim yapan yerler (Buck Cep Bıçakları)
ATSâ34 Çeliği kullanırlar Spyderco kaliteli ürünlerinde kullanır, Benchmade
bıçakları da üretimlerine bu çeliği katmıştır.
ATS - 55: ATS-34 İle benzerlik gösterir, fakat
alaşımından molibden kaldırılmış ve bazı diğer elementler katılmıştır, bu çelik
hakkında henüz tam bilgi yoktur. Molibden yüksek hız çelikleri için uygun
olmasına rağmen bıçak çeliklerinin yüksek hız özelliğine ihtiyacı yoktur. Bu
yüzden pahalı bir madde olan molibdenin olmaması çeliğin fiyatına olumlu katkı
sağlamış ve çeliğin performansını azaltmamıştır.
Çeliğin keskinlik tutuşu ve dayanıklığı ATS-34 ile aynıdır.
Spyderco bu çeliği kullanmaktadır.
BGâ42: Bob Lovellesâin ATS-34 çeliği üzerinde yaptığı
değişimle elde ettiği bu çeliğin
ATS-34 ne kadar benzese de iki büyük farkı vardır. Bu
çelikte ATS-34 dün iki katı Manganez oranına sahiptir, ayrıca BG-42 de 1.10%
Vanadyum vardır. ATS-34 de vanadyum yoktur. böylece BGâ42 ATS-34 den daha iyi
keskinlik sağlar.
Bıçak ustası Chris Reeves ATS-34 üretimlerini BG-42 ile
değiştirmiştir.
CPM T440V - CPM
T420V:ilk ağız açımı ve bileme işi çok zor olmasına rağmen bu iki çelikte
mükemmel keskinlik sağlar hatta ATS-34 den daha iyidir çünkü bu çelikler yüksek
vanadyum içerirler. Spyderco en azından bir modelinde CPM T440V kullandı.
Kemal
Elitemiz
Nisan â 2008 - Konya https://www.airgunturk.com/www.kemalelitemiz.com